+90 212 583 32 75

Türk İslam Kültürü’nde Müneccimbaşılık

Osmanlılardan önceki Türk ve İslam devletlerinin yöneticileri yanlarında müneccimler bulundurmuşlardır. Ancak müessese olarak devletin bir kurumu olarak sadece Osmanlı İmparatorluğu’nda müneccimler yer almıştır.
Türk ve İslam devletlerinde her zaman müneccimler sarayda yöneticilerin yanında bulunmuş ve bilhassa geleceği bilmek arzusu ile müneccimlere çok saygın davranılmıştır. İlm-i Ahakam-ı nücum, sınaat-ı ahkam-ı nücum, ilm-i nücum, ahkam-ı nücum, ilm-i hey-et ve ilm-i eflak isimleri ile adlandırılan astroloji ve astronomi ilmi birlikte anılmıştır. Bu ilim ile uğraşan kişilere verilen ad olan ‘müneccim’ ile hem astrologlar hem de astronomlar kastedilmiştir.

Savaş Meydanına Çıkılacak Anı Belirlediler

Osmanlılardan önce Abbasilerin ikinci döneminde bir kısım halifeler, emirler veya hükümdarlar yanlarında müneccimler bulundurmuşlar ve özellikle ordunun savaş meydanına çıkacağı anı hep müneccimler belirlemişlerdir. Hem Selçuklu Devleti zamanında hem de Büyük Anadolu Selçuklu döneminde de müneccimlere önem verilmiş ve saraylarda müneccimler bulundurulmuştur. Selçuklu sultanları döneminde müneccimlerin savaş meydanlarına kadar gittiği bilinmektedir. Keza İlhanlı hükümdarları da ne kadar hükümranlık süreceklerinden tutunda yapılacak önemli işlerde uğurlu ve uğursuz saatlerin tespitinde hep müneccimlere başvurmuşlardır.

Osmanlı döneminde 37 müneccimbaşının görev yaptığı; 24 tanesinin ölümüne kadar bu görevde kaldığı; dokuz tanesinin azledildiği (görevden alındığı); diğerlerinin ise başka görevlere atandığı bilinmektedir. Mekteb-i Fenn-i Nücum adı altında bir de okul olduğu yine günümüze kadar gelen yazılı eserlerden anlaşılmaktadır. Son müneccimbaşı Hüseyin Hilmi Efendi’dir. Müneccimbaşı sarayda İlmiye sınıfında hizmetli olarak kabul edilmektedir. Müneccimbaşı takvim ve imsakiye hazırlarlardı. Uzun süre takvim satma yetkisi de sadece müneccimbaşında idi. ‘Zayiçe’ denen bir hesaplama şekli kullanılarak müneccimbaşı tarafından uğurlu saatlerde tespit edilirdi. Bu kurumda ayrıca ‘Müneccim-i Saniler’ ve ‘Müneccim-i Salis’ diye adlandırılan makamlarda bulunan insanlar vardı. Ayrıca katipler ve müneccimlerde vardı.

Gökler rehberimiz yolumuz ışık olsun.

Dr. Astrolog Şenay Devi